Nhờ khả năng chịu tải lớn, aptomat 3 pha có tính ứng dụng linh hoạt, kể cả trong các hệ thống chỉ sử dụng điện 1 pha. Vậy cách đấu nối CB 3 pha cho 1 pha như thế nào, cần lưu ý gì để đảm bảo an toàn điện. Tất cả sẽ được Etinco thông tin trong bài viết dưới đây.
Khi nào nên đấu CB 3 pha sang 1 pha?
Thông thường, hệ thống điện dân dụng chỉ sử dụng nguồn điện 1 pha 220V. Tuy nhiên, trong nhiều tình huống, việc dùng CB 3 pha cho 1 pha trở nên cần thiết hơn, ví dụ:
- Khi nhà xưởng, văn phòng hoặc khu vực dân cư cần sử dụng một số thiết bị công nghiệp như máy lạnh công suất lớn, máy bơm nước 3 pha, thang máy…
- Khi không có CB 1 pha công suất đủ lớn để bảo vệ thiết bị điện nhưng có sẵn aptomat 3 pha.
- Khi cần đồng bộ hệ thống tủ điện mà phần lớn thiết bị sử dụng điện 3 pha, nhưng vẫn có nhánh điện 1 pha đi kèm.
Lưu ý: Khi đã có nguồn điện ba pha, để sử dụng cho các thiết bị điện thông thường 220V/110V, bạn nên trang bị thêm một bộ ổn áp ba pha. Việc dùng aptomat 3 pha cho 1 pha giúp tiết kiệm chi phí mua sắm thiết bị và đảm bảo tính đồng nhất trong hệ thống, tuy nhiên phải đảm bảo đúng cách đấu nối và tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật để tránh rủi ro.
Chi tiết đấu aptomat 3 pha thành 1 pha
Việc chuyển từ CB 3 pha dùng cho 1 pha cần tuân thủ một số nguyên tắc và tiêu chuẩn kỹ thuật. Sai lầm trong lắp đặt có thể dẫn đến cháy nổ, chập điện, hoặc làm giảm tuổi thọ của thiết bị.
Nguyên tắc chuyển pha
Để đảm bảo đấu điện aptomat 3 pha thành 1 pha hợp lý và an toàn, bạn cần chú ý những nguyên tắc sau:
- Chỉ sử dụng 1 trong 3 cực của CB 3 pha để đấu điện 1 pha. Hai cực còn lại có thể để trống hoặc nối song song để tăng độ bền dẫn điện (tùy mục đích sử dụng).
- Không được đấu nhầm giữa các pha nếu dùng điện 1 pha. Việc dùng sai có thể gây quá áp hoặc cháy thiết bị.
- Khi dùng trong hệ thống có cả tải 3 pha và 1 pha, phải có thiết bị cân bằng pha hoặc ổn áp đi kèm.
- Nên sử dụng thêm tụ điện hoặc thiết bị bảo vệ nguồn để ổn định dòng và điện áp.
Sơ đồ chuyển pha
Khi cần chuyển đổi từ hệ thống điện 3 pha sang 1 pha, bạn sẽ thường bắt gặp hai sơ đồ phổ biến: sơ đồ hình sao và sơ đồ hình tam giác. Đây là hai phương pháp kỹ thuật cơ bản nhưng hiệu quả, giúp các thiết bị như động cơ 3 pha có thể vận hành ổn định trên nguồn điện 1 pha.
Để thực hiện chuyển pha, đầu tiên bạn phải sử dụng tụ điện thường trực. Loại tụ này sẽ hỗ trợ việc tạo ra pha thứ ba giả lập, giúp động cơ 3 pha hoạt động trơn tru ngay cả khi chỉ có nguồn điện 1 pha cấp vào. Ngoài ra, bạn cũng cần hiểu rõ nguyên lý đảo chiều quay của động cơ, vì kết nối sai có thể khiến thiết bị quay ngược hoặc không hoạt động. Một khi đã xác định đúng công suất, điện dung và chiều quay, bạn có thể lựa chọn một trong hai sơ đồ đấu nối sau:
Sơ đồ hình tam giác
Sơ đồ hình sao
Lưu ý: việc chọn sai tụ điện hoặc không tính toán kỹ có thể khiến động cơ hoạt động yếu, không khởi động được hoặc tệ hơn là cháy cuộn dây. Vì vậy, khâu chuẩn bị trước khi đấu nối – bao gồm cả kiến thức kỹ thuật và tính toán thông số – là cực kỳ quan trọng để đảm bảo an toàn và hiệu suất cho hệ thống điện.
Các bước lắp đặt
- Bước 1: Cắt nguồn điện và khảo sát vị trí lắp đặt
Trước tiên, hãy ngắt toàn bộ hệ thống điện để tránh rủi ro điện giật khi lắp CB. Sau đó, xác định vị trí lắp đặt aptomat trong tủ điện hoặc bảng phân phối điện.
- Bước 2: Cố định aptomat vào vị trí
Sử dụng ốc vít để cố định aptomat vào thanh ray hoặc bề mặt đã chọn. Lưu ý đầu vào (line) của aptomat hướng lên trên, đầu ra (load) hướng xuống dưới.
- Bước 3: Đấu dây điện đúng sơ đồ
Tiến hành đấu nối dây nguồn AC vào đầu line (thường là L1, L2, L3), còn đầu load sẻ kết nối với các thiết bị tải. Lưu ý đấu đúng dây nóng vào cực L và dây trung tính (nếu có) vào cực N. Đấu sai thứ tự không chỉ khiến aptomat không hoạt động đúng mà còn gây chập cháy hoặc nguy hiểm cho người sử dụng.
Với aptomat chống giật, không phải loại nào cũng có khả năng bảo vệ quá tải. Do đó, nên lắp nối tiếp sau một aptomat MCCB/MCB tổng để hệ thống có thể tự ngắt khi xảy ra sự cố.
- Bước 4: Kiểm tra tổng thể và hoàn thiện hệ thống
Sau khi hoàn tất đấu nối, hãy kiểm tra lại toàn bộ hệ thống. Đảm bảo các dây dẫn không bị lỏng, aptomat đã được siết chặt, sơ đồ đấu đúng với thực tế. Bật lại nguồn điện và thử nghiệm vận hành.
Xem thêm: Hướng dẫn lắp đặt aptomat 1 pha 1 cực và 2 cực
Phân biệt aptomat 3 pha và aptomat 1 pha
Một số sự khác biệt giữa aptomat 3 pha và aptomat 1 pha trong bảng so sánh sau:
Tiêu chí | Aptomat 1 pha | Aptomat 3 pha |
Định nghĩa | Là loại aptomat dùng trong hệ thống điện 1 pha (2 dây: 1 nóng, 1 trung tính). | Là aptomat được thiết kế cho hệ thống điện 3 pha (3 dây nóng hoặc 3 nóng + 1 trung tính). |
Thiết kế | Gồm 1 cặp cực (MCB 1P) hoặc 2 cặp cực (MCB 1P+N) | Gồm 3 cặp cực (MCB 3P) hoặc 4 cặp cực (MCB 3P+N) |
Điện áp sử dụng | Thường dùng cho điện áp 220V | Thường dùng cho điện áp 380V |
Khả năng chịu tải | Thấp hơn, thường dưới 125A | Cao hơn, từ 16A đến 1600A |
Nguyên lý hoạt động | Ngắt mạch khi xảy ra sự cố ở một đường dây duy nhất. | Ngắt đồng thời ba đường dây pha, đảm bảo an toàn cho hệ thống điện 3 pha. |
Giá thành | Thường rẻ hơn do cấu tạo đơn giản | Giá cao hơn do thiết kế phức tạp, chịu tải lớn hơn |
Ứng dụng | Dùng trong hệ thống điện dân dụng, thiết bị gia đình như: tủ lạnh, máy giặt, nồi cơm điện | Dùng trong hệ thống công nghiệp, thiết bị công suất lớn như động cơ 3 pha như: Máy nén khí, động cơ công nghiệp, máy CNC, máy lạnh trung tâm,.. |
Lưu ý khi chọn aptomat 3 pha
Việc chọn aptomat 3 pha dùng cho 1 pha đòi hỏi người dùng cần chú ý đến các yếu tố kỹ thuật lẫn thương hiệu để đảm bảo hiệu quả và an toàn:
- Chọn aptomat có dòng định mức lớn hơn từ 20–30% dòng làm việc thực tế. Ví dụ, thiết bị tiêu thụ 28A thì chọn aptomat 32A hoặc 40A.
- Đối với điện dân dụng: chọn loại có khả năng ngắt 6kA là đủ. Điện công nghiệp hoặc nơi có dòng sự cố lớn: nên chọn loại từ 10kA trở lên.
- Có thể chọn loại aptomat có thêm bảo vệ chống dòng rò (RCBO) nếu lắp cho khu vực ẩm ướt như nhà vệ sinh, bếp… Nếu chỉ cần chống quá tải và ngắn mạch thì loại thường (MCB, MCCB) là đủ.
- Ưu tiên sản phẩm có chứng chỉ như IEC 60898 (dân dụng), IEC 60947-2 (công nghiệp), đến từ một số thương hiệu uy tín như: Schneider Electric, Panasonic, LS, BTB Electric, Mitsubishi,...
Đọc thêm: Bảng chọn aptomat 3 pha theo công suất thực tế chuẩn
Việc sử dụng CB 3 pha dùng cho 1 pha là giải pháp linh hoạt và tiết kiệm trong nhiều trường hợp, đặc biệt khi cần tải lớn nhưng nguồn cấp là 1 pha. Tuy nhiên, người dùng cần nắm rõ cách đấu aptomat 3 pha, phân biệt với loại 1 pha và lựa chọn sản phẩm chất lượng cao để đảm bảo an toàn.