Cầu dao và công tắc điện là 2 thiết bị điện quen thuộc trong các hộ gia đình. Vậy 2 thiết bị này có điểm gì giống và khác nhau. Cùng Etinco so sánh chi tiết về cầu dao và công tắc điện.
So sánh ngoại hình và cấu tạo
Cầu dao điện là thiết bị đóng ngắt dòng điện chuyên dụng trong trường hợp có sự cố điện xảy ra. Thiết bị này có thể bật/tắt tự động hoặc thủ công cả dây pha và dây trung tính trong mạch điện. Cầu dao có 2 dạng phổ biến là cầu dao truyền thống (đóng ngắt bằng tay) và cầu dao tự động (MCB, MCCB, RCCB, RCBO, ELCB).
Về thiết kế, cầu dao có vỏ ngoài được làm từ nhựa có điện trở suất cao hoặc bằng sứ cách điện. Về cấu tạo, cầu dao phức tạp hơn nhiều so với công tắc. Cầu dao có bộ phận tiếp điểm để đóng/mở mạch điện, phần cần gạt cầu dao, phần lò xo điều khiển tiếp điểm và nhiều vị trí khác.
Công tắc điện cũng là thiết bị có chức năng đóng/cắt dòng điện nhưng chỉ áp dụng với pha nóng và thường được lắp đặt chung với các thiết bị tiêu thụ điện trong cùng mạch điện. Ví dụ, mỗi bóng đèn thường có 1 công tắc đi kèm để bật/tắt.
Tương tự cầu dao, lớp vỏ bên ngoài công tắc điện cũng được làm bằng nhựa có điện trở suất lớn hoặc làm bằng sứ cách điện. Có 3 loại công tắc chính dựa trên cách thức sử dụng là: công tắc bấm, công tắc xoay và công tắc bật.
Ngoài ra, nếu phân chia theo số cực sẽ có: công tắc 2 cực, công tắc 3 cực, công tắc 4 cực.
- Công tắc 2 cực: được sử dụng phổ biến trong mạng điện 1 chiều, có 1 cực động và 1 cực tĩnh, dùng để bật tắt máy quạt, bóng đèn, thiết bị chiếu sáng...
- Công tắc 3 cực: được dùng cho hệ thống chiếu sáng cầu thang, chiếu sáng phòng ngủ. Công tắc 3 cực thường kết hợp với một công tắc khác để điều khiển một thiết bị từ nhiều vị trí khác nhau.
- Công tắc 4 cực: loại này có đến 3 công tắc, cho phép điều khiển 1 bóng đèn hay thiết bị điện từ 3 vị trí khác nhau, được ứng dụng trong mạng điện chiếu sáng cầu thang.
Cấu tạo của công tắc điện khá đơn giản, thường bao gồm 2 bộ phận là lớp vỏ và cực. Phần cực được chia thành cực động và cực tĩnh, bộ phận này thường được chế tạo bằng đồng.
Nếu như cầu dao điện có 2 cơ chế đóng/ngắt là tự động và thủ công thì công tắc chỉ có thể bật/tắt thủ công. Hệ thống điện gia đình hay khu công nghiệp có số lượng công tắc rất lớn. Trong khi đó, số lượng cầu dao thường hạn chế hơn.
So sánh chức năng và nguyên lý hoạt động
Về bản chất, cầu dao điện là thiết bị bảo vệ mạch điện khỏi các sự cố quá tải, ngắn mạch hoặc rò rỉ điện. Trong khi đó, công tắc chỉ có tác dụng đóng/ngắt dòng điện sống. Công tắc không có chức năng tự ngắt để bảo vệ thiết bị và hệ thống. Cầu dao được thiết kế để lắp đặt cho hệ thống điện tổng, điện từng khu vực hoặc điện của thiết bị có công suất lớn. Ngược lại, công tắc chuyên dùng để điều khiển một số thiết bị riêng biệt.
Tương ứng với chức năng đa dạng, cầu dao cũng có nguyên lý hoạt động phức tạp hơn công tắc điện. Thiết bị này hoạt động dựa trên cơ chế đóng mở móc bảo vệ để ngắt mạch điện. Khi cầu dao ở trạng thái đóng, lưỡi dao và kẹp lưỡi (số 2 và số 3) sẽ tiếp xúc với nhau, cho phép dòng điện di chuyển từ dây dẫn qua lưỡi dao và tiếp tục đi qua hệ thống điện. Ngược lại, khi cầu dao mở, lưỡi dao và hệ thống kẹp lưỡi không còn tiếp xúc, dòng điện bị ngừng tại lưỡi dao, đảm bảo an toàn cho mạch điện.
Công tắc điện lại có nguyên lý hoạt động tương đối đơn giản:
- Khi đóng công tắc, cực động sẽ tiếp xúc với cực tĩnh làm kín mạch cho dòng điện chạy qua và thiết bị sẽ hoạt động.
- Khi ngắt công tắc, cực động tách khỏi cực tĩnh làm hở mạch sẽ làm ngắt điện khỏi thiết bị.
So sánh ứng dụng và vị trí lắp đặt
Vị trí lắp đặt của cầu dao là tại hộp điện tổng, điện từng khu vực như các tầng, các phòng để kiểm soát nhiều thiết bị và đường dây điện. Vì thế, thiết bị này thường được lắp đặt ở đầu hệ thống điện và tập trung với các thiết bị điện liên quan.
Trong khi đó, vị trí của công tắc thường nằm trên dây pha, nối tiếp với tải và sau cầu chì. Để phù hợp với yêu cầu vị trí lắp đặt cần sự tiện lợi, dễ nhìn thấy và dễ sử dụng, công tắc được lắp ở rất nhiều vị trí trong hệ thống điện, điển hình là cạnh cửa ra vào, cạnh đầu giường.
Dù khác nơi lắp đặt nhưng cả cầu dao và công tắc điện đều yêu cầu vị trí khô thoáng, không ẩm ướt, nhiệt độ môi trường vừa phải.
Câu hỏi thường gặp về cầu dao và công tắc
Câu hỏi 1: Công tắc điện có thể thay thế cầu dao không?
Trả lời: Công tắc điện không cung cấp bất kỳ cơ chế bảo vệ mạch điện nào khi có sự cố điện xảy ra mà chỉ có chức năng bật/tắt dòng điện sống. Vì thế công tắc không thể thay thế cầu dao khi hệ thống cần có thiết bị bảo vệ trước quá tải, rò rỉ điện hay ngắn mạch.
Câu hỏi 2: Công tắc an toàn khác với cầu dao như thế nào?
Trả lời: Công tắc an toàn giúp các kỹ sư điện tránh khỏi các tai nạn điện như điện giật, trong khi đó, cầu dao bảo vệ hệ thống và các thiết bị điện.
Trên đây, chúng tôi đã giúp bạn phân biệt cầu dao và công tắc điện. Đây là 2 thiết bị với chức năng chuyên biệt nên có thể sử dụng đồng thời trong hệ thống. Để cập nhật thêm nhiều kiến thức hữu ích về cầu dao và các thiết bị điện khác, bạn có thể truy cập website của chúng tôi: https://etinco.vn/tin-tuc/kien-thuc/kien-thuc-cb/
