Quá trình sử dụng dây điện, bạn có thể đã bắt gặp dây điện bị sẫm màu, có một lớp bột bám trên bề mặt lõi dẫn. Đây chính là tình trạng dây điện bị oxy hóa. Vậy nguyên nhân từ đâu khiến lõi dây điện bị đen? Và cách khắc phục như thế nào? Bạn có thể theo dõi bài viết sau của chúng tôi để tìm hiểu chi tiết.
Hiện tượng dây điện bị oxy hóa là gì?
Oxy hóa là hiện tượng hóa học đặc trưng xảy ra trên bề mặt các vật liệu bằng kim loại khi tiếp xúc với nước, độ ẩm cao hoặc hóa chất, khiến kim loại bị đổi màu.
Dây điện bị oxy hóa chính là tình trạng phần lõi dẫn điện bằng kim loại bị han gỉ, chuyển màu do phản ứng với oxy trong không khí hoặc tiếp xúc với hóa chất có tính chất ăn mòn. Dây điện bị oxy hóa thường có lớp oxit trên bề mặt, gây suy giảm hoặc mất khả năng dẫn điện, tăng nguy cơ chập cháy, hư hỏng hệ thống điện.
Dấu hiệu nhận biết dây điện bị oxy hóa
Bạn dễ dàng nhận biết được dấu hiệu dây điện bị oxy hóa qua cách quan sát hình thái dây dẫn và hoạt động của các thiết bị.
Dấu hiệu bên ngoài
- Lõi dây bị đổi màu: Tùy thuộc vào vật liệu cấu thành lõi dẫn mà khi bị oxy hóa, lõi dẫn sẽ chuyển màu khác nhau. Thường lõi đồng khi bị oxy hóa sẽ có màu đen hoặc xanh lục. Dây nhôm sẽ chuyển sang màu xám sẫm hoặc xám trắng.
- Bề mặt dây điện sần sùi: Do có thêm lớp oxy hóa trong lõi dần nên bề mặt dây điện sẽ trở nên sần sùi, dễ bong tróc.
- Có lớp bột bám: Nếu sờ vào dây điện, bạn sẽ thấy có 1 lớp bột mịn màu trắng xám tại các đầu dây hoặc mối nối.
Dấu hiệu hoạt động
- Thiết bị hoạt động chập chờn: Oxy hóa khiến điện trở của dây tăng cao, các thiết bị như bóng đèn, quạt điện có thể hoạt động thiếu ổn định, thường xuyên bị nhấp nháy.
- Mối nối nóng lên: Khi điện trở tại mối nối tăng, điện năng sẽ bị tiêu hao dưới dạng nhiệt khiến các điểm tiếp xúc tại ổ cắm, phích cắm bị nóng lên bất thường.
Nguyên nhân khiến dây điện bị oxy hóa
Dây điện bị oxy hóa xuất phát từ nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan.
Quy trình sản xuất dây cáp điện không đạt tiêu chuẩn
Trước đây, lõi dẫn của dây cáp điện thường được sản xuất từ đồng đen bằng phương pháp nung nóng. Trong quá trình sản xuất, do bản thân đồng đã chứa oxy nên việc nung nóng có thể khiến hiện tượng oxy hóa xảy ra ngay trên bề mặt lõi đồng.
Hiện nay, đồng đen đã được thay thế bằng công nghệ sản xuất đồng không chứa oxy. Tuy nhiên, quá trình sản xuất và bảo quản nếu không đáp ứng tiêu chuẩn thì việc đồng chuyển sang màu đen là không tránh khỏi.
Một số sai lầm phổ biến có thể khiến dây điện bị oxy hóa:
- Chất lượng đầu vào của đồng không đảm bảo, lẫn nhiều tạp chất.
- Đồng bị tiếp xúc với các loại dầu máy trong quá trình kéo dây do công nghệ không đạt chuẩn.
- Quy trình kiểm soát tại khâu làm mát không chặt chẽ khiến hơi nước xâm nhập vào lõi dẫn.
- Quá trình bảo quản không đúng quy trình, trong đó có việc dây điện không được bịt kín khiến lõi kim loại tiếp xúc với không khí và độ ẩm.
Môi trường lắp đặt không đảm bảo
- Độ ẩm và không khí: Đây là 2 tác nhân chủ yếu tạo nên lớp oxit trên bề mặt kim loại. Khi dây dẫn được lắp đặt trong môi trường có độ ẩm cao hoặc bị ngấm nước, các phân tử nước và oxy trong không khí sẽ tạo nên phản ứng hóa học với đồng hoặc nhôm, làm dây bị đổi màu và suy giảm đặc tính cách điện.
- Nhiệt độ cao: Yếu tố này thúc đẩy quá trình oxy hóa diễn ra nhanh hơn. Khi dây điện bị quá tải, chập điện hoặc lắp đặt gần nguồn sinh nhiệt, tiếp xúc trực tiếp với mặt trời sẽ bị oxy hóa nhanh hơn dây điện lắp đặt tại môi trường khô thoáng, được bảo vệ đúng kỹ thuật.
Tiếp xúc nhiệt, hóa chất
Quá trình oxy hóa ở dây điện diễn ra khi có điều kiện tiếp xúc phù hợp giữa các chất trên phương diện hóa học.
Theo đó, khi kim loại dẫn điện tiếp xúc với một số chất như axit, kiềm, muối, chlorine… hoặc một số chất ô nhiễm có trong không khí, sẽ tạo thành hợp chất có màu sẫm hơn, đi kèm lớp oxit nhẹ bao phủ bề mặt kim loại.
Ngoài ra, một số chất xúc tác quan trọng trong quá trình sản xuất dây cáp điện cũng là “con dao 2 lưỡi” khi vừa có thể thay đổi tính chất và chức năng của dây dẫn, vừa tạo nên phản ứng hóa học khiến lõi đồng bị đen.
- Lưu huỳnh: Đóng vai trò là chất lưu hóa, có tác dụng làm tăng độ bền, độ đàn hồi ở vỏ cách điện cao su. Nhưng nếu lưu huỳnh tiếp xúc với lõi đồng sẽ khiến đồng bị đen nhanh chóng.
- CaCO3 và TALC: Là 2 thành phần chính có trong chất độn, có nhiệm vụ cải thiện tính chất cơ học và vật lý của lớp vỏ bọc cao su. Tuy nhiên, do các hạt độn này chứa nhiều tạp chất và Bazơ tự do nên dễ làm lõi đồng chuyển màu.
- VA-7: Khi kết hợp VA-7 với các chất lưu hóa có thể gia tăng tính chất cơ lý của vỏ bọc cao su nhưng cũng khiến lõi đồng chuyển màu nhanh hơn.
Đấu nối sai kỹ thuật
Khi dây điện không được kết nối đúng kỹ thuật, mối nối không được siết chặt, điện trở tăng cao trên đường dây sẽ sinh ra nhiệt lượng lớn, lâu dài sẽ khiến dây điện bị oxy hóa.
Một nguyên nhân nữa khiến dây điện dễ bị oxy hóa liên quan đến việc thiếu sự tương thích giữa vật liệu các đầu cos. Khi 2 kim loại khác nhau tiếp xúc với nhau sẽ tạo thành phản ứng hóa học làm lõi dẫn đổi màu, là dấu hiệu của quá trình ăn mòn ở kim loại.
Cách xử lý dây điện bị oxy hóa
Việc xử lý dây điện bị oxy hóa không khó. Bạn có thể tham khảo quy trình sau.
Bước 1: Ngắt nguồn điện
Đây là nguyên tắc hàng đầu trong mọi quy trình thi công, lắp đặt, sửa chữa điện. Bạn có thể ngắt cầu dao tổng hoặc aptomat nhánh tại khu vực có dây điện cần khắc phục.
Bước 2: Xác định mức độ oxy hóa
Kiểm tra dấu hiệu và xác định mức độ oxy hóa tại các mối nối, đầu dây hoặc điểm tiếp xúc.
- Oxy hóa nhẹ: Mới xuất hiện lớp oxit mỏng trên bề mặt dây.
- Oxy hóa nặng: Lõi dây bị đen sạm, lớp bột bám dày, vỏ dây sần sùi, mất đi tính đàn hồi ban đầu.
Bước 3: Xử lý dây điện bị oxy hóa
- Với dây điện bị oxy hóa nhẹ, bạn có thể dùng giấy nhám, bàn chải thép để chà, cạo lớp oxit trên bề mặt dây dẫn, sau đó tiến hành quấn lại mối nối bằng băng keo chuyên dụng.
- Với dây điện bị oxy hóa nặng, cách tốt nhất là bạn nên cắt bỏ đoạn dây đó và đấu nối vào một đoạn dây mới. Nếu tình trạng oxy hóa chỉ xảy ra ở mối nối, cách xử lý đơn giản hơn nhiều. Bạn hãy cắt bỏ mối nối cũ và tiến hành đấu lại.
Trường hợp không đủ tự tin về chuyên môn của mình, bạn hãy liên hệ thợ điện để được xử lý triệt để.
Biện pháp ngăn ngừa tình trạng dây điện bị oxy hóa
Lựa chọn dây điện
- Sử dụng dây điện chất lượng: Dây cáp điện được sản xuất bởi các thương hiệu nổi tiếng và được cung cấp tại các nhà phân phối uy tín sẽ đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe trong quá trình sản xuất và bảo quản. Bạn nên ưu tiên lựa chọn dây điện có lớp vỏ bọc dày dặn, phù hợp với từng môi trường lắp đặt, đặc biệt là có đặc tính chống ẩm, chống nước tốt.
- Lựa chọn tiết diện dây điện phù hợp: Tiết diện dây điện cần tỷ lệ thuận với công suất thiết bị để hạn chế tình trạng quá tải, quá nhiệt. Khi lõi dẫn hoạt động ở nhiệt độ tiêu chuẩn, quá trình oxy hóa diễn ra cũng chậm hơn.
Lắp đặt đúng kỹ thuật
- Đảm bảo mối nối đúng tiêu chuẩn: Siết chặt mối nối, sử dụng đầu cos, kẹp nối phù hợp, tránh để mối nối bị hở sẽ sinh nhiệt lớn, đồng thời tạo điều kiện cho phần kim loại tiếp xúc với không khí, hơi ẩm.
- Bảo vệ dây điện: Sử dụng ống luồn chuyên dụng để gia cố khả năng chống chịu của dây dẫn, đặc biệt là dây đi âm tường, chôn ngầm. Đối với dây cáp sử dụng còn thừa, nên dùng băng keo cách điện hoặc nắp bịt chuyên dụng bọc lại đầu dây đã cắt.
- Môi trường lắp đặt: Không lắp đặt dây điện tại khu vực có điều kiện khắc nghiệt như độ ẩm, nhiệt độ cao. Trường hợp bắt buộc phải đi dây ở những khu vực này, cần thiết kế thêm lớp bảo vệ bên ngoài dây điện.
Định kỳ bảo trì, bảo dưỡng
- Kiểm tra định kỳ: Các mối nối, công tắc, ổ cắm trong hệ thống điện để sớm phát hiện các dấu hiệu bất thường của dây điện và loại bỏ bụi bẩn, hơi nước bám trên dây.
- Kiểm soát độ ẩm: Với khu vực có độ ẩm cao như nhà tắm, tầng hầm, ưu tiên lắp đặt thêm hệ thống thông gió hoặc máy hút ẩm.
- Tránh xa hóa chất: Đảm bảo dây điện không tiếp xúc với các hóa chất có tính ăn mòn.
Câu hỏi thường gặp về dây điện bị oxy hóa
Câu hỏi 1: Dây điện bị oxy hóa có nên tái sử dụng không?
Trả lời: Thực tế các chuyên gia khuyến cáo, dây điện đã bị oxy hóa nên cắt bỏ hoặc thay thế dây mới để đảm bảo hiệu suất truyền tải và hạn chế các nguy cơ mất an toàn điện. Tuy nhiên, nếu tình trạng oxy hóa nhẹ, tức là dây điện mới chỉ đổi màu nhẹ, lớp oxit bám trên bề mặt kim loại còn mỏng, bạn vẫn có thể tái sử dụng sau khi đã làm sạch lớp oxy hóa.
Câu hỏi 2: Dây điện bị oxy hóa có nguy hiểm không?
Trả lời: Có. Tuy mức độ nguy hiểm của dây điện bị oxy hóa không thể hiện tức thời như chập cháy dây điện nhưng nếu tình trạng này không được khắc phục kịp thời, lớp oxit trên bề mặt kim loại sẽ càng dầy lên, ảnh hưởng đến hiệu suất truyền tải của lõi dẫn, khiến thiết bị hoạt động không đúng cách, mối nối tăng điện trở, dây dẫn nóng hơn bình thường, có thể gây ra chập, cháy nổ.
