Chập dây điện nếu không được xử lý kịp thời có thể phá hủy cả hệ thống điện, gây thiệt hại về tài sản, thậm chí là người. Để hạn chế sự ảnh hưởng tiêu cực của chập dây điện, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về cách nguyên nhân và biện pháp xử lý nhanh chóng.
Chập dây điện là gì?
Chập dây điện là hiện tượng các dây dẫn bên trong tiếp xúc trực tiếp với nhau khiến điện trở trên đường dây giảm đột ngột, kéo theo cường độ dòng điện tăng đột biến, sinh ra nhiệt lượng lớn làm hỏng lớp cách điện, gây cháy nổ và hư hỏng thiết bị.
Chập dây điện thường đi kèm các dấu hiệu như có mùi khét, mùi nhựa cháy, xuất hiện tia lửa điện, có tiếng nổ, thậm chí là phát lửa. Tình huống này nếu hệ thống điện được trang bị aptomat bảo vệ có khả năng ngắt tự động trước sự cố sẽ hạn chế tối đa thiệt hại về người và tài sản.
Nguyên nhân gây ra chập dây điện
Có nhiều nguyên nhân gây ra chập dây điện, điển hình như:
- Chập mạch điện: Chập mạch điện xảy ra khi các dây pha tiếp xúc không đúng cách với nhau hoặc dây pha chạm đất khiến điện trở giảm, cường độ dòng điện tăng cao bất thường, điện năng bị tiêu hao dưới dạng nhiệt nhiều hơn khiến dây dẫn bị nóng chảy, từ đó phát sinh các tia lửa nhỏ.
- Quá tải nguồn điện: Khi dây điện phải chịu quá nhiều thiết bị điện sử dụng cùng lúc, nhất là vào mùa nắng nóng cao điểm, khả năng quá tải, quá nhiệt xảy ra là rất cao. Tình trạng này duy trì trong thời gian liên tục là nguyên nhân dây điện phát nóng, làm chảy lớp vỏ dây khiến các dây dẫn tiếp xúc không đúng cách với nhau.
- Mối nối lỏng lẻo: Khi mối nối không được siết chặt hoặc bị giãn nở/ co nguội sau một thời gian sử dụng dễ xuất hiện các tia lửa điện khi dòng điện chạy qua. Các tia lửa được phóng qua không khí rất dễ bắt cháy.
- Dây điện bị lão hóa: Dây điện sử dụng lâu ngày thường sẽ bị mài mòn, bạc màu và bong tróc lớp vỏ cách điện. Khi lớp vỏ bị hỏng, phần lõi đồng sẽ lộ ra, tiềm ẩn nguy cơ chập cháy, giật điện.
- Ổ cắm, phích cắm không tương thích: Ổ cắm và phích cắm cần có sự đồng bộ với nhau. Nếu 2 thiết bị này không tương thích với nhau có khả năng gây ra chập điện cục bộ hoặc hở điện, ảnh hưởng đến hoạt động của đường dây điện.
- Thiết bị sinh nhiệt: Các thiết bị như bàn là, bếp điện, lò sưởi… tỏa ra nhiệt lượng cao trong quá trình sử dụng. Khi không được sử dụng đúng cách, có thể gây chập điện cả đường dây.
- Tác động từ môi trường: Môi trường ẩm ướt hoặc sét đánh đều ảnh hưởng đến hệ thống điện. Nếu lớp cách điện của dây dẫn bị hỏng hóc gặp môi trường ẩm ướt rất dễ chập cháy. Riêng sét đánh không chỉ gây ngắn mạch mà còn làm hư hỏng cả hệ thống điện. Ngoài ra, dây điện bị chuột cắn, bị khoan, đóng đinh nhầm hay bị vật nặng đè lên cũng có nguy cơ bị chập.
Mối nguy hiểm từ chập dây điện
Chập dây điện, nhẹ có thể làm hỏng dây điện, hệ thống, còn nghiêm trọng có thể gây nguy hiểm cho cả con người.
- Hư hỏng thiết bị điện: Chập dây điện khiến thiết bị phải hoạt động ở dòng điện cao bất thường, tương ứng dây điện cũng phải chịu dòng điện vượt ngưỡng cho phép, rất dễ hỏng hóc dây dẫn và thiết bị điện.
- Nguy cơ cháy nổ, hỏa hoạn: Chập dây điện sinh ra tia lửa điện và nhiệt lượng cao, dễ dàng đốt cháy các vật dễ cháy xung quanh, là một trong những nguyên nhân chính gây ra các vụ hỏa hoạn trong các năm gần đây.
- Nguy hiểm cho người và môi trường: Dây điện bị chập nếu không được khắc phục kịp thời, nhẹ có thể gây giật điện, nặng có thể gây bỏng điện, thậm chí là tử vong. Chưa kể, chập dây điện dẫn đến hỏa hoạn sẽ sinh ra khói đen và khí độc, gây ô nhiễm môi trường.
4 cách kiểm tra chập dây điện
Nếu công trình của bạn đi nổi dây điện, việc kiểm tra, khoanh vùng dây điện bị chập đơn giản hơn nhiều khi có thể dễ dàng phát hiện dựa vào các dấu hiệu như có mùi khét, dây nóng chảy, bị đứt, bị hở, thậm chí là phát lửa đi kèm tiếng nổ.
Trường hợp dây điện đi âm tường - phương pháp lắp đặt phổ biến trong nhiều công trình hiện đại ngày nay, bạn có thể áp dụng 4 cách kiểm tra sau.
Cách kiểm tra chập dây điện bằng bút thử điện
- Bước 1: Dựa vào sơ đồ bản vẽ thiết kế hệ thống để xác định vị trí dây điện được lắp đặt âm tường.
- Bước 2: Dùng bút thử điện di chuyển dọc theo hệ thống dây điện.
- Bước 3: Nếu đèn đỏ của bút thử điện sáng lên tại vị trí nào, đó là dấu hiệu dây điện tại vị trí đó đã có vấn đề. Bạn cần ngắt nguồn điện ngay lập tức để kịp thời xử lý.
- Bước 4: Làm khô tường bằng quạt hoặc máy sấy trước khi tiến hành sửa chữa để tránh giật điện.
Cách kiểm tra chập dây điện bằng đồng hồ vạn năng
- Bước 1: Ngắt nguồn điện.
- Bước 2: Chuyển đồng hồ vạn năng sang chế độ đo liên tục.
- Bước 3: Dùng 2 que đo của đồng hồ vạn năng chạm vào ổ cắm để kiểm tra tình trạng thông mạch của dây điện. Nếu đồng hồ phát tiếng “bíp”, dây điện vẫn hoạt động tốt. Ngược lại nếu không có tiếng kêu, dây điện có thể đã bị đứt hoặc chập.
- Bước 4: Tiếp tục dùng que đo của đồng hồ chạm vào dây có dòng điện xoay chiều của dây nguồn. Nếu không có tiếng “bíp” phát ra, tức là dây nguồn đã bị hỏng.
Cách kiểm tra chập dây điện bằng công tơ điện
- Bước 1: Ngắt nguồn điện và rút toàn bộ phích cắm của tất cả các thiết bị điện trong hệ thống.
- Bước 2: Chuyển CB tổng, aptomat nhánh về chế độ ON.
- Bước 3: Kiểm tra công tơ điện. Nếu đồng hồ vẫn đang quay khi bạn đã ngắt điện, chứng tỏ hệ thống đang bị rò rỉ điện. Bạn cần tiến hành biện pháp khắc phục ngay.
Cách kiểm tra chập dây điện bằng máy dò điện
Đây là phương pháp hiện đại nhất hiện nay với độ chính xác cao, áp dụng được cho nhiều cấu trúc khác nhau như gỗ, gạch, bê tông. Dựa trên sóng điện tử, máy dò điện âm tường có thể phát hiện vị trí của các đối tượng kim loại và dây điện được chôn ngầm, qua đó hỗ trợ việc kiểm tra dây điện bị hỏng một cách dễ dàng và nhanh chóng hơn.
Biện pháp xử lý hiện tượng chập dây điện
Chập dây điện thường xảy ra theo 2 trường hợp sau, đi kèm là hướng xử lý an toàn và kịp thời nhất.
Chập dây điện không gây cháy
Chập dây điện không phải lúc nào cũng gây ra cháy nổ, hỏa hoạn. Nếu dây điện chỉ phát mùi khét, ổ cắm biến dạng, thiết bị dừng đột ngột, bạn cần ngắt cầu dao tổng ngay lập tức. Sau đó có thể tiến hành tự sửa chữa dây điện bị chập theo quy trình:
- Bước 1: Xác định nguyên nhân và vị trí chập dây điện theo các cách như trên.
- Bước 2: Sửa chữa dây điện bị chập. Tùy vào mức độ hỏng hóc của dây điện mà bạn có thể cắt bỏ đoạn dây bị chập - đấu nối lại hoặc thay mới toàn bộ đường dây. Trường hợp dây điện đi âm tường, quá trình sửa chữa sẽ phức tạp hơn do phải đục tường, rút dây trong ống gen, ống luồn mới tiếp tục sửa chữa được.
- Bước 3: Kiểm tra lại hệ thống bằng cách đóng lại cầu dao và quan sát hoạt động của dây dẫn và thiết bị điện.
- Bước 4: Phục hồi tường vừa đục sau khi hoàn thành việc thay thế, sửa chữa.
Chập điện gây cháy nổ
Tình huống nguy hiểm nhất của chập dây điện là gây cháy nổ tức thời.
- Nếu cháy nhỏ, bạn cần ngắt nguồn điện ngay lập tức và cách ly các vật dụng dễ cháy lan, đồng thời dập lửa thật nhanh bằng bình chữa cháy, vải ẩm, cát.
- Nếu cháy lớn, cần bình tĩnh tìm cách ngắt cầu dao tổng và gọi ngay cho đội cứu hộ để giảm thiểu tối đa thiệt hại về người, tài sản.
Biện pháp phòng tránh chập dây điện
Cách hiệu quả nhất để hạn chế tình trạng chập dây điện là loại bỏ các nguy cơ ngay từ đầu bằng một số biện pháp như:
- Chọn dây dẫn có tiết diện phù hợp với tải dòng của hệ thống, không chọn tiết diện dây điện quá nhỏ, rất dễ bị quá tải, quá nhiệt. Không tận dụng dây điện cũ để sử dụng cho đường dây chính.
- Dây điện trần lắp đặt ngoài trời phải cách nhau tối thiểu 0.25m.
- Siết chặt mọi mối nối dây điện, đồng thời bọc băng keo cách điện an toàn.
- Định kỳ kiểm tra hệ thống điện, bao gồm tình trạng của dây dẫn điện, nhiệt độ thiết bị khi hoạt động để kịp thời phát hiện tình trạng quá tải.
- Không sử dụng đồng thời các thiết bị công suất lớn trong cùng 1 thời điểm hay chung 1 ổ cắm.
- Trang bị aptomat có khả năng bảo vệ tự động, aptomat chống sét lan truyền cho hệ thống điện.
- Khi sự cố chập dây điện xảy ra, nếu không có kinh nghiệm xử lý, hãy gọi ngay thợ điện hoặc đội cứu hộ để được hỗ trợ kịp thời.
Câu hỏi thường gặp về chập dây điện
Câu hỏi 1: Khi phát hiện chập dây điện, thao tác đầu tiên cần thực hiện là gì?
Trả lời: Ngay khi phát hiện dây điện bị chập, thao tác đầu tiên và quan trọng nhất là ngắt nguồn điện bằng aptomat/cầu dao tổng rồi mới tiến hành thực hiện quy trình kiểm tra, sửa chữa như trên.
Câu hỏi 2: Chập dây điện có tự xử lý tại nhà không?
Trả lời: Nếu bạn có kinh nghiệm và kiến thức về điện, trường hợp chập dây điện không quá nghiêm trọng, bạn có thể tự xử lý tại nhà nhưng cần tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc về an toàn điện. Ngược lại, nếu không tự tin về kỹ năng xử lý sự cố điện của mình, tốt nhất hãy ngắt cầu dao tổng, cách ly mọi người khỏi khu vực chập cháy và liên hệ đội cứu hộ ngay.
Câu hỏi 3: Chập dây điện có phải là chập điện không?
Trả lời: Về định nghĩa, 2 hiện tượng này không giống nhau. Nhưng về bản chất, chập dây điện chính là nguyên nhân gây ra sự cố chập điện.
Chập điện (còn gọi là đoản mạch, ngắn mạch) là hiện tượng dòng điện di chuyển với khoảng cách ngắn hơn quy trình dẫn điện thông thường. Khi đó, điện trở của dòng điện giảm xuống đột ngột khiến cường độ dòng điện tăng cao, sinh ra nhiệt lượng lớn làm nóng chảy dây dẫn, gây hư hỏng thiết bị, thậm chí là hỏa hoạn.
Chập điện xảy ra do nhiều nguyên nhân như: 2 dây dẫn có điện thế khác nhau tiếp xúc trực tiếp với nhau; dây pha chạm vào dây trung tính/ dây nối đất; thiết bị hỏng hóc bên trong; dây điện bị hở gặp môi trường ẩm ướt hoặc đấu nối sai cách.
Trong khi đó, chập dây điện là một trong những nguyên nhân phổ biến gây ra hiện tượng chập điện. Chập dây điện thường xảy ra khi lớp vỏ cách điện bị bong tróc, hư hỏng khiến phần lõi đồng của 2 dây dẫn bên trong chạm trực tiếp vào nhau.
