Aptomat chống sét là thiết bị quan trọng bảo vệ thiết bị điện và hệ thống trước nguy cơ bị sét đánh trong mùa mưa bão. Vậy thiết bị này có nguyên lý hoạt động và cách phân loại ra sao. Cùng Etinco tìm hiểu trong bài viết.
Aptomat chống sét lan truyền là gì?
Để tìm hiểu về aptomat chống sét, trước hết cần hiểu rõ về mối nguy hiểm của hiện tượng sét lan truyền.
Sét lan truyền có nghĩa là khi một luồng sét đánh vào vị trí bất kỳ trong bán kính 2km tính từ trung tâm vị trí sét đánh sẽ gây ra cảm ứng điện từ ảnh hưởng đến dây điện, các vật bằng kim loại, đường truyền dữ liệu dẫn đến hỏng hóc hoặc cháy nổ. Sét lan truyền là hiện tượng cực kỳ nguy hiểm, có thể phá hủy cả hệ thống điện dân dụng, công nghiệp và những công trình công cộng.
Aptomat chống sét, hay còn gọi là thiết bị chống sét lan truyền (Surge Protector) là dạng aptomat đầu nguồn bảo vệ hệ thống điện trong trường hợp chịu ảnh hưởng từ sét đánh khiến điện áp tăng cao đột ngột. Aptomat chống sét có khả năng phát hiện sự chênh lệch của dòng điện. Khi dòng điện có sự đột biến, aptomat sẽ tự động ngắt điện để bảo vệ hệ thống.
Về thiết kế, aptomat chống sét có hình dạng khá giống aptomat thông thường. Tuy nhiên, thiết bị này không có cần gạt ON/OFF mà thay vào đó là nút Test để kiểm tra hoạt động của aptomat.
Aptomat chống sét thường được đặt ở đầu nguồn điện, trực tiếp dẫn dòng điện có điện áp cao xuống đất, tránh tối đa tác động của sét đánh tới hệ thống chính. Ngoài ra, dòng CB này còn có tác dụng triệt tiêu xung nhiễu của sét để bảo vệ các thiết bị điện không bị quá tải, quá áp hay chập cháy.
Nguyên lý hoạt động của CB chống sét
Aptomat chống sét hoạt động dựa trên nguyên lý mạch bảo vệ. Thông thường, sét lan truyền có thể thâm nhập vào công trình thông qua các con đường:
- Qua thiết bị anten – phiđơ...
- Qua cáp treo và dây trần (dây điều khiển đèn biển, dây điện lực, dây điện thoại, dây truyền số liệu treo nổi).
- Qua cáp thông tin ngầm.
- Qua cáp nối giữa các thiết bị.
- Qua mạch cung cấp điện (AC & DC).
- Qua hệ thống tiếp đất và các điểm đấu chung đất.
- Qua vỏ che chắn của thiết bị.
Khi hệ thống bị sét đánh, aptomat sẽ cắt sét trực tiếp, sau đó chuyển năng lượng điện do sét truyền tới qua dây thoát sét song song xuống bộ phận tiếp địa. Ngoài ra, thông qua bộ lọc triệt tiêu xung nhiễu từ sét, aptomat bảo vệ thiết bị điện khỏi quá áp, quá tải, chập cháy…
Hiểu đơn giản hơn, khi có sét đánh, cầu dao chống sét sẽ truyền điện dọc theo vị trí ổ cắm tới các thiết bị sử dụng điện đang được cắm trong ổ. Trường hợp điện áp tăng nhưng vẫn trong giới hạn, thiết bị sẽ chuyển dòng điện phụ đó vào dây nối đất của ổ cắm. Các dây này chạy song song với dây trung tính và dây nóng, có tác dụng dẫn dòng điện ra ngoài mà không gây hại đến các thiết bị điện.
Theo nhà sản xuất khuyến cáo, aptomat chống sét thường có tuổi thọ khoảng 3-5 năm. Tuy nhiên, sau 1 đợt sét đánh, lượng Jun của thiết bị sẽ bị giảm đi, kéo theo khả năng bảo vệ hệ thống cũng sụt giảm theo mỗi đợt có sét. Vì vậy đa phần sau 2 năm, bạn nên thay mới thiết bị chống sét để đảm bảo hiệu quả bảo vệ cao nhất.
Đọc thêm: Cầu dao bảo vệ quá tải: Nguyên lý hoạt động và ứng dụng
Phân loại aptomat chống sét theo số pha
Thị trường hiện nay phổ biến 2 loại aptomat chống sét là loại 1 cực 1 pha và 3 cực 3 pha.
Aptomat chống sét 1 cực 1 pha
| Aptomat chống sét 1 cực 1 pha cho phép xả dòng xung sét từ 8kA đến 65kA, đảm bảo hiệu quả bảo vệ cao nhất cho các thiết bị điện trước tình trạng quá tải hoặc chập cháy do sét gây ra.Đây là thiết bị thông dụng trong hệ thống điện gia đình nhờ khả năng bảo vệ an toàn cho con người và các thiết bị điện trong trường hợp sét đánh lan truyền vào các nguồn điện. |  |
Aptomat chống sét 3 cực 3 pha
| Aptomat chống sét 3 cực 3 pha thường được sử dụng để bảo vệ mạch điện khỏi quá tải và ngắn mạch một cách hiệu quả. Thiết bị có tác dụng đóng/cắt mạch điện khi có sự cố sét đánh. Thiết bị này thường được làm từ chất liệu nhựa có khả năng chống cháy nên có khả năng hoạt động bền bỉ trong các hệ thống điện dân dụng và điện công nghiệp. |  |
Các thương hiệu CB chống sét lan truyền tốt nhất
Aptomat chống sét Schneider
|
Aptomat chống sét đến từ thương hiệu Schneider có sự kết hợp với những thiết bị EMI / RFI lọc và thành phần tăng đàn áp giúp giảm thiểu tối đa tình trạng hư hại cho thiết bị điện trước những tác động của sét gây ra. Một số mã aptomat chống sét nổi bật của Schneider có thể kể đến: Schneider EZ9L33745, Schneider EZ9L33720, Schneider EZ9L33145, Schneider EZ9L33120… Ưu điểm của aptomat chống sét Schneider là thiết kế nhỏ gọn, chắc chắn, bền bỉ và rất dễ sử dụng nên được ứng dụng rộng rãi trong các hệ thống chống sét cho tòa nhà, khu công nghiệp, viễn thông và thiết bị điện khu công nghiệp. |
 |
Aptomat chống sét ABB
|
ABB cung cấp 2 dòng chống sét cơ bản là chống sét gián tiếp mã OVRHLD, OVRHTE và chống sét trực tiếp mã OVR T1 T2. Sản phẩm được thiết kế để bảo vệ hệ thống điện khỏi các xung quá áp thoáng qua do sét đánh trực tiếp, gián tiếp và hiện tượng chuyển mạch trên lưới điện. Đối với hệ thống năng lượng mặt trời và gió, ABB còn cung cấp các thiết bị chống sét chuyên dụng, đáp ứng được yêu cầu bảo vệ cho điện áp DC cao (năng lượng mặt trời) và điện áp đỉnh lặp lại (tuabin gió). Người sử dụng có nhiều lựa chọn các dòng sản phẩm chống sét của ABB như:
|
 |
Aptomat chống sét Panasonic
|
Panasonic cung cấp dòng sản phẩm aptomat chống sét BBDT2321BV có điện áp định mức là 230V, điện áp làm việc lớn nhất là 320V và dòng xả xung sét lên tới 20kA, giúp bảo vệ dòng sét đánh xâm nhập từ phía nguồn điện một cách hiệu quả. Thiết bị này có tính năng ngắt điện nhanh, chuyển hướng dòng điện đến nơi khác một cách an toàn. Từ đó, hạn chế nguy cơ lan truyền nguồn sét đến các thiết bị điện trong nhà. CB chống sét Panasonic có hai chế độ hiển thị trạng thái khi hoạt động để người sử dụng kiểm tra và thay thế kịp thời. Khi hiển thị màu xanh lá tức là thiết bị đang ở trạng thái bảo vệ các thiết bị điện. Khi hiển thị màu đó tức là thiết bị đang gặp vấn đề hư hỏng và cần được thay thế. |
 |
Đọc thêm: Aptomat đảo chiều là gì? Phân loại và ứng dụng thực tế
Các câu hỏi thường gặp về aptomat chống sét lan truyền
Câu hỏi 1: Aptomat thông thường có chống được sét trực tiếp không?
Trả lời: Về lý thuyết, aptomat là thiết bị bảo vệ điện được sử dụng để ngắt mạch khi xảy ra sự cố điện như quá tải, ngắn mạch, hoặc mất cân bằng trong hệ thống điện.
Sét trực tiếp là hiện tượng tia sét trực tiếp đánh vào một hệ thống điện hoặc công trình, gây ra dòng điện lớn với nhiệt độ cao. aptomat không được thiết kế để xử lý và chống chịu các hiện tượng sét trực tiếp này.
Tuy nhiên, ABB đã mô phỏng tác động của sét đánh trực tiếp (sóng xung lực 10/350) trong phòng thí nghiệm để tạo ra dòng aptomat chống sét trực tiếp OVR T1 T2. Thế nên để đề phòng trường hợp sét đánh trực tiếp, bạn có thể lựa chọn aptomat chống sét của thương hiệu nổi tiếng này.
Câu hỏi 2: Một hệ thống chống sét hiệu quả bao gồm những thành phần nào?
Trả lời: Một hệ thống chống sét toàn diện thường bao gồm: hệ thống chống sét ngoại vi (cổng chống sét, thanh chống sét, đế chì chống sét và hệ thống dẫn xạ sét), hệ thống chống sét trong nhà (dây chống sét, ống đồng chống sét và các thiết bị chống sét bổ sung), cầu chì chống sét, đất chống sét, điện trở tiếp địa và thiết bị bảo vệ quá tải (MCB, RCBO).
Vấn đề là để lắp đặt được hệ thống này cần chi phí khá cao nên tùy thuộc vào mục đích sử dụng và quy mô hệ thống mà bạn có thể chọn các loại CB chống sét phù hợp.
Để đảm bảo an toàn trong mùa mưa bão, nhất là trong tình hình thời tiết diễn biến phức tạp như hiện nay, việc trang bị aptomat chống sét trong mỗi hệ thống điện là giải pháp hữu hiệu để bảo vệ hệ thống và các thiết bị điện. Bạn nên chọn mua CB chống sét từ các thương hiệu nổi tiếng và các nhà phân phối uy tín. Không nên chọn aptomat chống sét trôi nổi, tuy chi phí có thể rẻ hơn nhưng khả năng bảo vệ thiết bị không được đảm bảo.
Các thông tin khác liên quan đến aptomat, chúng tôi sẽ tiếp tục cập nhật tại: https://etinco.vn/tin-tuc/kien-thuc/kien-thuc-cb/. Mời bạn đón đọc.
