Aptomat chống giật là một phần không thể thiếu trong các hệ thống điện, từ dân dụng đến công nghiệp, giúp bảo vệ người dùng khỏi nguy cơ điện giật và ngăn ngừa sự cố cháy nổ. Hãy cùng Etinco khám phá chi tiết về cấu tạo, nguyên lý hoạt động và những ứng dụng thiết thực của aptomat chống giật trong bài viết dưới đây.
Khái niệm về aptomat chống giật
Aptomat chống giật, hay còn gọi là CB chống giật có khả năng phát hiện và nhận diện dòng điện rò rỉ để tự động ngắt mạch điện ngay lập tức, đảm bảo sự an toàn cho hệ thống điện. Dòng aptomat này ngày càng trở nên phổ biến trong các nhà máy công nghiệp, xưởng sản xuất, nông trại, tòa nhà văn phòng, chung cư và cả trong các hộ gia đình. Với cơ chế hoạt động nhạy bén đo lường chênh lệch dòng điện giữa hai chiều đi và về, aptomat chống giật có thể nhanh chóng ngắt mạch khi phát hiện dòng điện rò, từ đó giúp ngăn ngừa các sự cố cháy nổ.
Cấu tạo của aptomat chống giật
Aptomat chống giật có thiết kế bên ngoài tương tự như aptomat thông thường, nhưng có kích thước lớn hơn một chút. Bên cạnh cần gạt, loại CB này còn được trang bị thêm nút Test (T) để kiểm tra chức năng hoạt động. Khi nhấn nút, nếu aptomat ngắt điện chứng tỏ vẫn đang hoạt động hiệu quả.
Aptomat chống giật 1 pha 2 cực: Hai dây mát và dây lửa được dẫn qua một biến dòng có lõi sắt hình xuyến, hoạt động giống như một biến thế lõi xuyến. Cuộn sơ cấp có một vòng dây, bao gồm hai dây mát và lửa đi qua tâm biến thế, còn cuộn thứ cấp gồm vài chục vòng dây. Biến thế này có kích thước tương đương với một chiếc nhẫn đeo tay.
Aptomat chống giật 3 pha 4 cực: Cấu trúc của nó tương tự như aptomat chống giật 1 pha, nhưng dòng điện từ ba dây pha sẽ đi qua tâm của biến dòng.
Thông số kỹ thuật của CB chống giật
Aptomat chống giật có các thông số cơ bản được hiển thị trực tiếp trên mặt ngoài của thiết bị, bao gồm:
- In: Dòng điện định mức. Khi dòng điện thực tế vượt quá giá trị này, aptomat sẽ tự động ngắt mạch.
- I Δ n: Mức ngắt dòng rò. Các mức thông dụng là 10mA, 30mA, hoặc có thể điều chỉnh lên đến 100mA, 300mA, 500mA. Nếu dòng điện rò vượt qua mức này, aptomat sẽ ngắt mạch để bảo vệ.
- Ue: Điện áp làm việc định mức của thiết bị.
- Icu: Dòng cắt ngắn mạch, thể hiện khả năng chịu đựng dòng điện lớn nhất mà tiếp điểm của aptomat có thể xử lý trong 1 giây.
- Icw: Khả năng chịu đựng dòng ngắn mạch trong một khoảng thời gian nhất định.
- Ics: Khả năng cắt thực tế của aptomat khi phát hiện sự cố, được tính theo %Icu.
- AT: Dòng điện tác động, chỉ mức dòng điện mà thiết bị bắt đầu hoạt động.
- AF: Dòng điện khung. Giá trị AT/AF càng thấp, aptomat sẽ càng bền.
- Mechanical/electrical endurance: Số lần đóng ngắt cơ khí và điện cho phép, giúp đánh giá độ bền của thiết bị theo từng loại ngắt.
Xem chi tiết các thông số tại: Tổng hợp ký hiệu & thông số trên aptomat và giải nghĩa
Nguyên lý làm việc của aptomat chống giật
Hầu hết các dòng CB chống giật hiện nay hoạt động dựa trên nguyên lý so sánh dòng điện giữa hai chiều đi và về. Cụ thể, dòng điện từ dây nóng đi qua và trở về ở dây mát (hoặc ngược lại, từ dây mát đi qua và trở về dây nóng) theo hướng đối nhau, khiến từ trường biến thiên mà chúng tạo ra trong lõi sắt của biến dòng cũng theo hướng đối. Khi hai dòng điện này bằng nhau, hai từ trường biến thiên sẽ triệt tiêu lẫn nhau, dẫn đến điện áp ra của cuộn thứ cấp biến dòng bằng 0.
Nếu có dòng điện rò qua, hai dòng điện sẽ không còn bằng nhau, và từ trường biến thiên sinh ra trong lõi sắt cũng khác nhau. Điều này tạo ra một dòng điện cảm ứng trên cuộn thứ cấp của biến dòng. Dòng điện này được đưa vào IC để kiểm tra xem có vượt quá mức an toàn không. Nếu dòng rò lớn hơn mức cho phép, chẳng hạn như 30mA, IC sẽ kích hoạt Triac để cung cấp điện cho cuộn hút của aptomat.
Để phát hiện dòng rò lớn vài trăm mA, một số dòng aptomat không sử dụng IC mà thay vào đó dùng trực tiếp lực điện từ sinh ra khi có dòng điện chạy trong cuộn dây để đóng ngắt mạch.
Ngoài ra, một số loại aptomat chống giật ELCB có nguyên lý hoạt động khác, đó là đo điện áp rò rỉ đất. Khi điện áp rò rỉ của ELCB đủ lớn, nó sẽ làm rơ le bên trong ngắt mạch.
Phân loại aptomat chống giật
Hiện nay, có ba dòng CB chống giật phổ biến, bao gồm RCCB, RCBO và ELCB. Mỗi loại có kiểu dáng và chức năng riêng, phù hợp với các ứng dụng khác nhau trong thực tế.
Aptomat chống giật RCCB
| RCCB là loại aptomat chỉ có chức năng chống giật, giúp ngăn ngừa sự cố dòng rò trong hệ thống điện và bảo vệ sức khỏe người sử dụng. RCCB thường được đấu nối ngay sau aptomat tổng hoặc kết nối trực tiếp với các thiết bị điện. |  |
Aptomat chống giật RCBO
| RCBO là loại aptomat kết hợp chức năng của MCB (ngắt mạch quá tải) và RCCB (chống giật), nghĩa là nó vừa bảo vệ khỏi sự cố quá tải dòng điện, vừa ngăn ngừa dòng điện rò. Một số loại RCBO còn được trang bị nút test để kiểm tra hiệu quả hoạt động của thiết bị. |  |
Aptomat chống giật ELCB
| ELCB là cầu dao chống giật dạng khối, tích hợp khả năng chống quá tải của MCCB và chức năng chống giật của RCCB. Về nguyên lý hoạt động, ELCB phát hiện dòng điện rò bằng cách so sánh dòng điện chiều đi và chiều về. ELCB thường được lắp đặt tại đầu mạch điện tổng, các mạch điện trong phòng và các thiết bị như bình nóng lạnh. |  |
Ứng dụng thực tế của aptomat chống giật
Trong khi aptomat chống giật 1 pha so sánh sự khác biệt giữa dòng điện chạy qua 2 dây pha và trung tính, thì aptomat chống giật 3 pha sẽ so sánh dòng điện chạy qua 3 dây pha và dây trung tính. Nếu có sự chênh lệch giữa các dòng điện này vượt quá mức cho phép, aptomat sẽ tự động ngắt mạch. Các mức ngưỡng dòng rò thường có là 10mA, 30mA, 100mA, 300mA, 500mA, v.v.
Các dòng CB chống giật không chỉ giúp tăng cường tính an toàn cho hệ thống điện mà còn được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, bao gồm:
- Điện gia đình: Bảo vệ an toàn cho các thiết bị điện, ngăn ngừa dòng điện rò rỉ qua công tắc và ổ cắm, từ đó tránh được các tai nạn điện giật đối với người sử dụng. Loại aptomat chống giật tốt nhất cho gia đình là RCBO hoặc aptomat cóc chống giật bởi ưu điểm đa năng, nhỏ gọn và giá rẻ.
- Điện xây dựng: Đảm bảo an toàn lao động, giúp chủ động ngắt nguồn điện khi có sự cố rò rỉ hoặc quá tải, đặc biệt là trong các môi trường ẩm ướt hoặc khi có mưa bão, giảm thiểu rủi ro cho công nhân.
- Điện công nghiệp: Cung cấp sự bảo vệ cho các thiết bị điện quan trọng trong nhà xưởng, giúp đảm bảo an toàn cho người lao động, hạn chế các sự cố cháy nổ và các nguy cơ khác, đồng thời duy trì hoạt động sản xuất ổn định.
Hướng dẫn lựa chọn cầu dao chống giật và cách lắp đặt
Để chọn được loại aptomat chống giật phù hợp cho gia đình, bạn cần lưu ý một số yếu tố quan trọng. Trước hết, bạn cần xác định loại aptomat. Nếu chỉ cần chức năng chống giật, bạn có thể chọn RCCB. Tuy nhiên, nếu bạn muốn một thiết bị có khả năng bảo vệ quá tải và ngắn mạch, thì ELCB hoặc RCBO sẽ là lựa chọn hợp lý. Cả hai loại này đều có đầy đủ chức năng bảo vệ, trong đó RCBO còn có khả năng ngắt mạch khi có sự cố ngắn mạch.
Xem thêm: Cách nhận biết CB chống giật chống rò
Ngoài ra, việc chọn số pha và số cực cũng rất quan trọng. Aptomat chống giật 3 pha 4 cực sẽ phù hợp cho các hệ thống điện 3 pha, với 3 dây pha và 1 dây trung tính. Trong khi đó, nếu bạn sử dụng hệ thống điện 1 pha, bạn sẽ cần Aptomat chống giật 1 pha 2 cực, phù hợp cho điện 1 pha với một pha nóng và một pha nguội.
Khi chọn dòng định mức, bạn cần lưu ý rằng đối với RCBO và ELCB, dòng định mức thường được chọn cao hơn giống như aptomat thông thường. Tuy nhiên, với RCCB, bạn có thể chọn dòng định mức bằng dòng điện của hệ thống, tùy vào yêu cầu sử dụng.
Sau khi lắp đặt, việc test aptomat chống giật ngay lập tức là rất quan trọng để đảm bảo thiết bị hoạt động tốt. Ngoài ra, bạn cũng nên kiểm tra định kỳ ít nhất 1 lần mỗi tháng để đảm bảo thiết bị vẫn hoạt động hiệu quả và an toàn.
Khi sử dụng, cần chú ý không lắp đặt aptomat chống giật ở những khu vực ẩm ướt như phòng tắm, khu giặt rửa hay ngoài trời, vì thiết bị rất nhạy và dễ bị ảnh hưởng bởi độ ẩm. Ví dụ, khi lắp aptomat chống giật cho bình nước nóng, nên đặt thiết bị ở ngoài cửa phòng tắm thay vì trong phòng. Nếu bạn sử dụng cầu dao chống giật mà không có chức năng ngắt khi quá tải, hãy mắc nối tiếp aptomat chống giật ngay sau aptomat tổng để đảm bảo an toàn cho toàn bộ hệ thống điện trong gia đình.
Chi tiết xem tại: Hướng dẫn đấu aptomat chống giật 1 pha và 3 pha
Những thương hiệu sản xuất aptomat chống giật trên thị trường
Trên thị trường hiện nay có rất nhiều những thương hiệu aptomat chống giật uy tín và đảm bảo chất lượng. Dưới đây là một số thương hiệu phổ biến mà bạn có thể tham khảo:
- Aptomat chống giật Schneider
- Aptomat chống giật LS
Etinco hiện phân phối chính hãng các dòng aptomat chống giật LS Electric với chiết khấu tới 47%, bao gồm RCCB LS, RCBO LS và ELCB LS.
- Aptomat chống giật BTB Electric
Etinco hiện phân phối chính hãng các dòng CB chống giật BTB Electric với chiết khấu cao, bao gồm RCCB BTB, RCBO BTB và ELCB BTB.
- Aptomat chống giật Hyundai
Etinco hiện phân phối chính hãng các dòng CB chống giật Hyundai Electric với chiết khấu cao, bao gồm RCBO Hyundai và ELCB Hyundai.
- Aptomat chống giật Mitsubishi
Etinco hân hạnh là đại lí cấp 1 chuyên phân phối các dòng aptomat chống giật chính hãng với mức chiết khấu cao nhất thị trường. Hãy liên hệ 0904.99.88.77 để được nhận báo giá nhanh nhất cũng như trải nghiệm dịch vụ tư vấn miễn phí của chúng tôi!
